عوامل تقویت حافظه در اسلام
در یک جمع بندی کلی می‌توان برای تقویت حافظه توصیه‌های زیر را از منابع اسلامی به دست آورد:
۱. تغذیه
امروزه نقش تغذیه در کارکرد مؤثر ذهن و حافظه مشخص شده است. در منابع دینی سفارش شده که برخی چیزها را برای تقویت حافظه مورد استفاده قرار دهیم مانند کشمش و عسل یا از خوردن برخی چیزها مانند پنیر، ترشی، و غذای داغ منع شده است. پس تغذیه می‌تواند نقش مؤثری در تقویت حافظه داشته باشد.
۲. بهداشت
آلودگی و عدم رعایت بهداشت از کارکرد مؤثر ذهن می‌کاهد، در منابع اسلامی رعایت نظافت و توجه به بهداشت مورد تأکید قرار گرفته است و در مواردی مانند مسواک زدن ارتباط آن با حافظه تصریح شده است. پس رعایت بهداشت می‌تواند در تقویت حافظه مؤثر باشد.
۳. عمق پردازش
یکی از مسائل که سبب ماندگاری مطالب در ذهن می‌شود پردازش عمیق مطالب در ذهن است. تفکر در باره مطالب سبب عمیق شدن پردازش می‌شود. در اسلام به مسأله تفکر زیاد اهمیت داده شده است.
۴. توجه و دقت
دقت و توجه سبب می‌شود که مطالب بیشتر در ذهن بماند. در منابع اسلامی به کارگیری حواس و استفاده از گوش و چشم مورد تأکید قرار گرفته است. کسانی که از حواس خود به خوبی بهره نمی‌گیرند، کر و لال و گنگ معرفی شده است.
۵. بیان مطالب
بیان مطالب سبب می‌شود که انسان آنها را به زودی فراموش نکند. در منابع اسلامی نشر علم، روایت علم، رساندن و بیان آن برای مورد توجه قرار گرفته است. و زکات علم نشر آن معرفی شده است.
۶. یادداشت
یکی از عواملی که از فراموشی جلوگیری می‌کند و سبب ماندگاری بیشتر مطالب در ذهن می‌شود نوشتن مطالب است. در اسلام نیز نوشتن و یادداشت سفارش شده است. و توصیه شده است که علم را با نوشتن در بند اندازید.
۷. آرامش درون
ذهن آشفته سبب می‌شود که مطالب در آن باقی نماند. در اسلام سفارش شده است که انسان ذهن خود را به هر چیزی درگیر نکند و امور بی اهمیت را رها کند.
۸. معنویت و ترک گناه
مسائل معنوی سبب انسجام ذهن و آرامش روان می‌شود. این امر نقش زیادی در یادگیری مؤثر مطالب دارد. در منابع اسلامی توصیه‌های زیادی به مسائل معنوی و نقش آنها در تقویت حافظه شده است.
معرفی منبع جهت مطالعه بیشتر:
ـ تقویت حافظه، محمدحسین حق جو.
پی نوشت ها:
[۱] . گلشنی، مهدی؛ از علم سکولار تا علم دینی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۳۷۷، ص ۵۶.
[۲] . قل انظروا ماذا فی السموات و الارض و… . یونس/ ۱.
[۳] . مجلسی، محمدباقر؛ بحارالانوار، چاپ بیروت: داراحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ هـ ق، جلد ۱، ص ۱۸۰. (اطلبوا العلم و لو بالصین)
[۴] . العلم ضاله المؤمن فخذوه و لو من ایدی المشرکین: القرطبی، ابی عمر یوسف بن عبدالبر؛ کتاب جامع بیان العلم و فضله، ابی عمر یوسف بن عبدالبر القرطبی، البیروت، مؤسسه الکتب الثقافیه، ۱۴۱۵ هـ ق، ص ۱۲۲.
[۵] . بترک ما لا یعنیک یتمّ لک العقل. غررالحکم، ص ۳۰۲، حدیث ۱۱۳.
[۶] . العاملی الشامی، زین الدین بن علی؛ منیه المرید، احمد الحسینی، ناشر: مجمع الذخایر الاسلامیه.
[۷]. البصری، صفاء الدین؛ راهنمای حفظ قرآن، ترجمه: محمد مهدی رضایی، دفتر نشر الهادی.